Het Verdrag van Lissabon

Op 1 december 2009 is het Verdrag van Lissabon in werking getreden. Voor een groot deel bevat het nieuwe Europese verdrag institutionele wijzigingen, waar de burger en het bedrijfsleven weinig van zullen merken in het dagelijks leven. Zo wordt de rol van het Europees Parlement versterkt, kan op een groot aantal terreinen de Raad eenvoudiger besluiten nemen, heeft de Europese Unie nu een vaste voorzitter en een vaste minister van Buitenlandse Zaken, wordt de verdeling van de bevoegdheden tussen de Europese Unie en de lidstaten duidelijker en wordt de rol van nationale parlementen versterkt. Ook de terminologie is op een aantal punten gewijzigd. Zo spreekt men niet meer over het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen maar over Hof van Justitie van de Europese Unie. Verder valt op dat met het Verdrag van Lissabon voor lidstaten de mogelijkheid wordt geschapen om in de toekomst op het gebied van veiligheid en justitie meer te gaan samenwerken. Bijvoorbeeld door middel van de oprichting van een Europees Openbaar Ministerie.

De vraag is echter welke gevolgen het Verdrag van Lissabon nu precies voor de praktijk zal hebben.

Nieuwe bevoegdheden op het gebied van duurzaamheid en energie
Het eerste wat in dit verband opvalt, is dat de lidstaten aan de Europese Unie nieuwe bevoegdheden hebben gegeven, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en energie. Dit betekent dat op deze gebieden nieuwe Europese wetgeving te verwachten valt en het in de praktijk belangrijker zal worden om de regelgeving uit Brussel op deze terreinen in de gaten te houden. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan regelgeving op het gebied van ruimtelijke ordening, waterbeheer en duurzame energie.

Europese grondrechten
In de tweede plaats kan worden opgemerkt dat meer dan voorheen Europese burgers en bedrijven zich op Europese grondrechten kunnen beroepen. Dit als gevolg van de inwerkingtreding van het zogenoemde Grondrechtenhandvest. Hierin staan talloze grondrechten opgenomen, waaronder de vrijheid van ondernemersschap, het recht op informatie en raadpleging van de werknemers binnen een onderneming, het recht op behoorlijk bestuur, consumentenbescherming, toegang tot diensten van algemeen economisch belang (waarover hieronder meer). Al is dit voor een deel oude wijn in nieuwe zakken omdat indirect al wel een beroep op deze grondrechten kon worden gedaan, het is te verwachten dat deze grondrechten een belangrijke - nieuwe - rol gaan spelen in nationale procedures.

Diensten van algemeen economisch belang
Een derde aspect dat opvalt, is dat het Verdrag van Lissabon een nieuw protocol bevat over diensten van algemeen economisch belang, een begrip dat veel gemeenten in Nederland zeker niet onbekend is waar zij met de staatssteun regelgeving te maken hebben. Kort gezegd is overheidssteun voor diensten van algemeen economisch belang namelijk toegestaan. In de praktijk zal dit protocol betekenen dat Nederlandse gemeenten die met dit begrip te maken hebben meer dan voorheen goed de Europeesrechtelijke criteria in de gaten moeten houden. Indien een gemeente zich niet aan deze criteria houdt, kan de Europese Commissie hiertegen optreden, met alle gevolgen van dien.

Conclusie
Kort gezegd zijn de gevolgen van het Verdrag van Lissabon niet om van wakker te liggen, maar wel om in de gaten te houden.