Forumkeuze. Openbaar pandhouder. Wenk onder Hof Amsterdam, 18 december 2018

David Bos is redactioneel medewerker van het tijdschrift Rechtspraak Insolventierecht (RI).

Komt een pandhouder een beroep toe op een (rechtsgeldige) forumkeuze tussen de pandgever en diens schuldenaar?

Wenk in RI 2019/62, ECLI:NL:GHAMS:2018:4807

Partijen die in een rechtsverhouding met elkaar staan kunnen afspraken maken over de (exclusieve) relatieve bevoegdheid van de rechter die over geschillen zal oordelen. Zonder forumkeuze wordt de relatieve bevoegdheid vastgesteld op basis van de regels van art. 99 Rv e.v. of de EEX Verordening (herschikking). Als hoofdregel geldt dan dat de rechter van de woonplaats van de gedaagde bevoegd is.

Een derde kan betrokken raken bij de rechtsverhouding van partijen die een forumkeuze zijn overeengekomen. Kan die derde een beroep doen op die forumkeuze of dient deze terug te vallen op de normale regels omtrent bevoegdheid?

Het uitgangspunt is dat een forumkeuze alleen geldt tussen de partijen die deze zijn overeengekomen. Uit rechtspraak van het HvJ EG volgt echter dat op deze regel een uitzondering wordt aanvaard in gevallen waarin de forumkeuze krachtens het toepasselijke recht overgaat op derden door een overgang van rechten en verplichtingen. Bij verpanding van een vordering is echter niet zonder meer sprake van overgang van rechten en verplichtingen.

Uit deze zaak blijkt dat een pandhouder als derde bij de betreffende rechtsverhouding niettemin ook een beroep kan doen op de gemaakte forumkeuze. Uit de overwegingen van het hof blijkt onder andere dat er geen grond is om aan te nemen dat de door het HvJ EG geformuleerde uitzondering niet zou gelden in gevallen als het onderhavige.

Dit lijkt een wenselijke uitkomst. Partijen zijn immers overeengekomen dat een materieel debat over de rechtsverhouding en dus ook de gevolgen van een niet-nakoming van daaruit voortvloeiende verbintenissen aan een door hen aangewezen rechter ter beslechting voorgelegd moet worden. Materieel gezien maakt het niet uit of het debat rechtstreeks wordt gevoerd tussen de partijen bij de rechtsverhouding, of tussen een pandhouder die een vordering uit hoofde van die rechtsverhouding int en de schuldenaar uit hoofde van die rechtsverhouding.

Een pandhouder komt volgens het hof dus een beroep toe op een door de pandgever rechtsgeldig overeengekomen forumkeuze. Uit de overweging van het hof met de strekking dat de beoordeling van de rechtsvordering dient plaats te vinden door de rechter die partijen daartoe hebben aangewezen, blijkt dat het gaat om een dwingende toepassing. Het gaat dus niet om een vrijblijvende keuze voor de pandhouder. Mocht de pandhouder de forumkeuze negeren, dan kan de schuldenaar een bevoegdheidsincident opwerpen. Dit sluit ook aan bij de uitspraak van de Rechtbank 's-Hertogenbosch van 1 augustus 2012 waarin werd overwogen dat de pandhouder gebonden is aan de overeengekomen forumkeuze.