Opzienbarende uitspraak: ook e-books vrij voor tweedehands handel

In een kort geding van de Nederlandse uitgevers tegen het bedrijf Tom Kabinet dat tweedehands e-books verkoopt, heeft de rechtbank Amsterdam geoordeeld dat het doorverkopen van online aangeschafte digitale content niet met het auteursrecht kan worden bestreden. Daar geldt de zogeheten uitputting van auteursrecht, net als bij de aanschaf van een papieren boek of e-book op dvd.

Tom Kabinet

Sinds juni 2014 biedt Tom Kabinet via de site www.tomkabinet.nl de mogelijkheid aan consumenten om hun ooit gedownloade e-books tweedehands te verkopen. Verkopers kunnen hun e-books uploaden naar de site. Kopers kunnen vervolgens vanaf die site deze gebruikte e-books kopen. Aan de verkoop zijn echter wel voorwaarden verbonden. Verkopers moeten verklaren dat zij hun e-books wissen wanneer het wordt gekocht. Verder worden de aangeboden e-books beveiligd zodat ze niet tweemaal door dezelfde verkoper kunnen worden aangeboden. Ook hanteert Tom Kabinet een methode van digitale 'watermerken' waardoor het doorverkopen van e-books die ooit illegaal zijn gedownload wordt bemoeilijkt.
Tom Kabinet heeft eind juni in een brief aan de Nederlandse uitgevers deze bedrijfsactiviteit aangekondigd, waarin zij haar verdienmodel uitlegt. Tom Kabinet claimt per verkoop 10 cent te verdienen, waarbij men aanbiedt om aan (coöperatieve) auteurs van e-books 5 cent daarvan af te dragen.

NUV

Het Nederlands Uitgeversverbond NUV sommeerde Tom Kabinet om binnen twee dagen haar activiteiten te staken en startte een kort geding bij de rechtbank Amsterdam. NUV vorderde onder andere dat Tom Kabinet wordt verboden om tweedehands e-books te verkopen. Zij vinden dat Tom Kabinet inbreuk maakt op de auteursrechten van de auteurs omdat uitgevers en auteurs geen toestemming hebben gegeven tot het aanbieden van tweedehands e-books via tomkabinet.nl. Verder vindt het NUV dat Tom Kabinet de illegale handel in e-books faciliteert omdat niet uit te sluiten is dat via haar site ook illegale e-books worden verkocht.

Uitspraak rechter

De Amsterdamse rechter wijst de vorderingen van NUV af. Bij zijn oordeel leunt de rechter sterk op het beruchte UsedSoft arrest van het Hof van Justitie van de EU. In dit arrest uit 2012 is geoordeeld dat software die door online downloaden werd aangeschaft met een niet in de tijd beperkt gebruiksrecht en tegen een eenmalige vergoeding, doorverkocht mag worden. Het auteursrecht is dan uitgeput. Direct na dat arrest rees al de vraag of die ingrijpende uitspraak alleen gold voor software (computerprogrammatuur), of ook voor ander auteursrechtelijk werk in digitale vorm, zoals e-books, muziekbestanden etc. In Nederland zijn daarover een aantal artikelen verschenen, onder andere een artikel van mij waarin ik tot de conclusie kom dat te verwachten althans te beargumenteren is dat het hof zijn uitputtingsleer ook zal uitstrekken tot ander werk dan programmatuur.
De Amsterdamse rechter betrekt de kern van diezelfde argumentatie bij zijn oordeel. Hij is daarbij enerzijds heel voorzichtig in het trekken van conclusies over die mogelijke toekomstige visie van het Europese hof ("niet valt uit te sluiten" dat het UsedSoftarrest ook voor ander digitaal werk dan software "betekenis kan hebben"), maar anderzijds bepaald stoutmoedig in zijn (overigens in kort geding per definitie voorlopige) oordeel, dat daarom het auteursrecht niet kan worden ingeroepen om het doorverkopen van gedownloade e-books tegen te gaan. Beslissend wordt mede geacht (en dat is op zich terecht), dat de prijs voor (legale) e-books niet veel lager is dan de prijs voor papieren boeken. Zwaarwegend vindt de rechter, net als het Europese hof, dat economisch gezien een e-book, geleverd op drager, gelijk staat aan een e-book, geleverd via download.

Dit is zeer waarschijnlijk pas de eerste ronde in een vermoedelijk lang juridisch gevecht. Tenminste, als Tom Kabinet dat volhoudt. Het Duitse bedrijf UsedSoft, dat zijn soortgelijke strijd uiteindelijk won van Oracle, ging vóór het winnende eindoordeel failliet. Maar nadien is het opnieuw opgericht en het verdient inmiddels brood aan de tweedehandshandel in software.