Beleidsregel smart shipping licht de ankers

Met de afkondiging van de Experimenteerwet op 12 oktober 2018, heeft Autonomous driving inmiddels een intrede in Nederland gemaakt. Ook in de scheepvaart kan de ontwikkeling van innovatieve technieken vele ingrijpende veranderingen meebrengen. De overheid wil nu vaart brengen in deze ontwikkelingen door steeds verdergaande automatisering van de scheepvaart te faciliteren. Het doel van de beoogde veranderingen is het duurzamer en veiliger maken van de scheepvaart en het bevorderen van de concurrentie in de Nederlandse scheepvaartsector. Scheepbouwers en start-ups kunnen een voortrekkersrol vervullen door te gaan experimenteren met smart shipping. Autonoom varen vindt reeds plaats met patrouilleschepen. Gemonitord vanaf het moederschip volgen deze schepen verdachte bewegingen op zee. Ook voor bodemonderzoek worden reeds onbemande vaartuigen ingezet. Om ook ontwikkelingen in de binnenvaartsector aan te moedigen maakt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een start met het uitvaardigen van een beleidsregel voor het voeren van experimenten in vergaand geautomatiseerd varen op de rijksvaarwegen (de Beleidsregel). Door het uitvoeren van experimenten wordt praktijkervaring opgedaan. Deze ervaring draagt vervolgens bij aan het vormen van nieuw beleid waarna eventuele aanpassing van de wetgeving zal volgen. De beleidsregel is met ingang van 1 oktober 2018 van kracht.

'Vergaand geautomatiseerd varen', ook wel Smart Shipping genoemd, is het varen met een schip waarbij bepaalde menselijke taken worden overgenomen door één of meerdere geautomatiseerde toepassingen. Het gaat om het varen op zee en op de binnenwateren en om een 'smartere' inrichting van de infrastructuur met gebruik van (smart) data.

Zoals ook gebeurde met de belangstelling voor autonomous driving, is in de laatste jaren in het bedrijfsleven de belangstelling voor smart shipping toegenomen. Ook de wetenschap en de overheden hebben een steeds toenemende interesse voor smart shipping getoond. In 2017 heeft de Rijksoverheid daarom de zg. 'SMASH Community' opgericht. Dit is een (digitaal) platform voor de bevordering van het netwerken en het uitwisselen van ideeën en kennis. In deze community hebben de deelnemende partijen hun wens geuit om experimenten met smart shipping uit te kunnen voeren. Zij hebben de overheid verzocht om deze experimenteerruimte te gaan bieden.

Om die reden heeft Rijkswaterstaat nu de Beleidsregel opgesteld. Aan de hand van de Beleidsregel kunnen partijen aanvragen indienen om toestemming te verkrijgen voor het uitvoeren van smart shipping experimenten op de Nederlandse Rijksvaarwegen. Een aanvraag dient vergezeld te gaan van een experimenteerplan waarin de ambitie en achtergrond van het experiment wordt toegelicht. Onder 'experiment' wordt verstaan de tijdelijke mogelijkheid om met een schip een praktijktest met vergaand geautomatiseerd varen uit te voeren. Nadat de aanvraag is ontvangen en compleet is bevonden, neemt het Loket Smart Shipping binnen 8 weken een besluit. De toestemming is tijdelijk. Het experiment eindigt op de einddatum opgenomen in de toestemming, De Beleidsregel is slechts van toepassing op experimenten waarbij met een schip vergaand geautomatiseerd wordt gevaren op binnenwateren in beheer bij het Rijk en dus niet op de Nederlandse territoriale zee. Experimenten met watervliegtuigen zijn niet toegestaan.

Met het oog op het beoogde doel en de beoogde toepassing, verbindt de Beleidsregel voorschriften aan het toestaan van experimenten, waaronder het voorschrift dat de verantwoordelijke voor het schip gedurende het experiment te allen tijde in staat is het schip te voeren. Immers de veiligheid van de scheepvaart en van de omgeving wordt altijd vooropgesteld, ook in het kader van de uitvoering van de experimenten.

Om zoveel mogelijk lering te kunnen trekken uit de gevoerde experimenten bepaalt de Beleidsregel ook dat een partij die een experiment uitvoert na afloop van het experiment een evaluatie daarvan moet opstellen. De evaluatie van de geteste nieuwe ontwikkeling moet voldoen aan bepaalde vereisten opdat de overheid kan toetsen of de verwachtingen kunnen worden waargemaakt.

Vermeldenswaardige punten uit de Beleidsregel zijn, onder meer:

• een aanvraag moet worden ingediend met gebruikmaking van het door de Directeur-Generaal Rijkswaterstaat ter beschikking gesteld aanvraagformulier;
• bij de behandeling van de aanvraag wordt beoordeeld of de maatregelen die worden genomen de veiligheid en het vlotte scheepvaartverkeer voldoende waarborgen. De locatie of traject van het experiment, de duur en het tijdstip ervan en de verwachte omstandigheden gedurende het experiment worden daarbij in aanmerking genomen;
• het moet uit de aanvraag blijken dat in geval van een storing of een defect in een test alle benodigde handelingen ook op andere wijze uitgevoerd kunnen worden. Het schip moet ook altijd op veilige wijze aan het verkeer kunnen worden onttrokken;
• de bemanningsleden aan boord en eventuele andere personen die meewerken aan het experiment, aan boord of op een andere locatie, moeten beschikken over voldoende en over juiste kennis ten aanzien van de geautomatiseerde toepassing die getest wordt;
• de Directeur Generaal Rijkswaterstaat verzoekt de experimenteerpartij binnen drie maanden na beëindiging van het experiment om toezending van het evaluatierapport;
• een experimenteerpartij kan om verlenging van het experiment verzoeken.

Vanaf 1 oktober 2018 kunnen geïnteresseerde partijen een aanvraag onder de Beleidsregel indienen.

Mocht u vragen hebben over smart shipping of over het indienen van een experimenteeraanvraag of een andere vraag op het gebied van (innovatieve) mobiliteit, dan denken de specialisten van het Mobility-team van CMS graag met u mee.