Bescherming vragenlijsten voor (markt)onderzoek flinterdun

Marktonderzoek is "booming business". Iedere week worden in Nederland talloze enquêtes gehouden, veelal ontwikkeld en uitgevoerd door (Markt)onderzoeksbureaus. Een belangrijk deel van de know how van deze bureaus schuilt in de vragenlijsten. Door een slimme mix van zorgvuldig geredigeerde vragen, kunnen onderzoekers behoorlijk veel te weten komen over individuele personen en groepen individuen.

Omdat de vragen moeilijk "geheim" gehouden kunnen worden, vertrouwt de branche op de auteursrechtelijke bescherming van de gebruikte vragenlijsten. Naast het auteursrecht beschermt ook het databankrecht de onderzoeker tegen het ongebreideld kopiëren en hergebruiken door derden van de onderzoeksresultaten en het daaraan ten grondslag liggende "ruwe materiaal". In theorie althans.

Overnemen onderzoeksvragen: plagiaat of niet?
In de praktijk kan dat wel eens anders liggen. Zo ondervonden ook de onderzoeksbureaus achter het "Continue Vakantieonderzoek" en het "Continue Vrijetijds Onderzoek". Deze bureaus (hierna "NVV") ontdekten dat een vroegere zakenpartner, het Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme ("NRIT") een concurrerend onderzoek deed en daarvoor gebruik maakte van een aantal onderzoeksvragen uit de vragenlijsten van NVV. NVV startte een kortgeding procedure om hier een einde aan te maken. Volgens NVV schond NRIT de tussen partijen gemaakte afspraken en maakte zij inbreuk op NVV's auteursrechten op de vragenlijsten.

De voorzieningenrechter oordeelde dat de vragenlijsten geen "werk" waren in de zin van de Auteurswet. Daarvoor waren de vragenlijsten niet oorspronkelijk genoeg. Wel genieten de vragenlijsten volgens de voorzieningenrechter zogenaamde "onpersoonlijke geschriftenbescherming". Deze bescherming brengt mee dat derden de vragenlijsten niet één op één mogen overnemen.

40 % kopiëren van de concurrent is geen inbreuk
NRIT had 40% van de vragen uit het onderzoek van NVV (acht van de twintig) in haar vragenlijst overgenomen. Volgens de voorzieningenrechter was dat niet voldoende om inbreuk op de rechten van NVV aan te nemen. NRIT had immers niet de gehele vragenlijst van NVV overgenomen.

Contract tussen collega onderzoeksbureaus in strijd met het mededingingsrecht
Ook de gemaakte contractuele afspraken mochten NVV niet baten. NRIT had zich weliswaar contractueel verplicht om geen concurrerende onderzoeken uit te voeren, maar NVV kon NRIT daar niet aan houden. NVV heeft namelijk een groot deel van de markt van vakantie- en vrijetijdsonderzoeken in handen en mocht daarom geen concurrentiebeperkende afspraken met andere bureaus maken. De gemaakte afspraak was, aldus de voorzieningenrechter, in strijd met de Nederlandse Mededingingswet en daarom ongeldig.

Vogelvrij?
Deze uitspraak betekent echter niet dat niet-oorspronkelijke documenten zoals vragenlijsten "vogelvrij" zijn en altijd zomaar door een concurrent mogen worden overgenomen. De rechtbank heeft geen algemene regel geformuleerd, maar in een specifiek geval beslist (rekening houdend met de verhouding tussen de partijen en de inhoud van de vragenlijsten). Het integraal overnemen van dergelijke documenten is (nog steeds) inbreukmakend, ook als het geen "werken" in de zin van de Auteurswet betreffen die wel onpersoonlijke geschriftenbescherming genieten.

Wel maakt deze uitspraak duidelijk dat het zaak is na te gaan door welke intellectuele eigendomsrechten dergelijke bedrijfsspecifieke documenten worden beschermd en daarmee rekening te houden in het exploitatiemodel en de te gebruiken contracten.