Nieuwe Winkeltijdenwet, meer zondagopenstelling?!

In heel Nederland willen steeds meer supermarkten op zondag hun deuren openen, maar zij lopen daarbij nogal eens aan tegen de beperkingen van de Winkeltijdenwet en het daarin opgenomen verbod om op zondag de winkel te openen. In “Den Haag” is een belangrijke wijziging van de Winkeltijdenwet in de maak, die ruimere mogelijkheden zal bieden voor zondagopenstelling van winkels in alle gemeenten. De Tweede Kamer heeft namelijk ingestemd met een al enkele jaren aanhangig wetsvoorstel van Groen Links en D’66 voor verruiming van de zondagopenstellingsmogelijkheden.

Het wetsvoorstel geeft een belangrijke versobering van de verschillende (ingewikkelde) regelingen voor zondagopenstelling als uitzondering op het algemene verbod van de Winkeltijdenwet om winkels op zondag geopend te hebben.
Daarmee komt een einde aan de bestaande regelingen in de Winkeltijdenwet. Onder meer de volgende regelingen voor zondagopenstelling zullen verdwijnen:

1. 12-zondagen per jaarregeling;
2. ontheffing voor zondagavondopenstelling (vanaf 16 uur);
3. toerismebepaling;
4. bijzondere omstandigheden en feestdagen.

Met name over de tweede en derde variant is de laatste jaren veel te doen geweest. De ontheffing voor zondagavondopenstelling heeft (nu nog) vaak ongelijke behandeling van de plaatselijke ondernemers met zich gebracht, omdat niet meer dan één ontheffing kan worden verleend per 15.000 inwoners. De verlening van deze zogenoemde “schaarse ontheffing” gebeurt dan vaak door loting of een beleid van “wie het eerst komt die het eerst maalt”. Diverse gemeenten proberen of hebben geprobeerd aan deze ongelijke verdeling te ontkomen door toepassing te geven aan de toerismebepaling (nummer 3). Maar lang niet elke gemeente voldoet aan de voorwaarde van “substantieel op de gemeente gericht toerisme”. Deze voorwaarde van substantieel toerisme – die bij wetswijziging van 1 januari 2011 nog werd aangescherpt vanwege de SGP-steun die kabinet Rutte I nodig had- zal komen te vervallen.

Met de nieuwe Winkeltijdenwet zullen gemeenten voortaan zelf mogen bepalen of en, zo ja, waar en in welke vorm in hun gemeente sprake kan zijn van zondagopenstelling. Met de ruime Kamermeerderheid, waarbij ook de PvdA en de VVD nadrukkelijk hun steun hebben uitgesproken, lijkt het een kwestie van tijd voordat dit wetsvoorstel inwerking zal treden. De verwachting is dat nieuwe Winkeltijdenwet mogelijk al in juli van 2013 in werking zal kunnen treden. Het wetsvoorstel is immers al enkele jaren aanhangig en er hoeft dus geen wetsvoorstel meer te worden gemaakt. Sterker nog het wetsvoorstel is door de Tweede Kamer heen en ligt nu dus in de Eerste Kamer, waarin de VVD, PvdA, GroenLinks en D’66 samen 40 zetels (een meerderheid) hebben.

Is het hek nu van de dam en zullen alle winkels hun deuren onder de nieuwe Winkeltijdenwet voortaan op zondag kunnen openen? Nee, dat is te kort door de bocht. Gemeente zullen hiertoe wel degelijk nog besluiten moeten nemen en die besluitvorming zal zorgvuldig moeten plaatsvinden. Zondagopenstelling brengt immers in elke gemeente veel roering. Voor- en tegenstanders staan vaak lijnrecht tegenover elkaar en het is zaak voor het gemeentebestuur alle betrokken belangen te wegen en een goed onderbouwd besluit te nemen die past in de gemeente.

Hoewel in het wetsvoorstel daarover niets is bepaald, zal deze zorgvuldigheid een degelijke belangenafweging door het gemeentebestuur vergen. Hierbij zal de wijziging van de Winkeltijdenwet van 1 januari 2011 vermoedelijk een belangrijke rol spelen. Daarin is namelijk een expliciet belangenafwegingskader gegeven voor die gemeenten die toepassing willen geven aan de toerismebepaling. De belangen die daarbij zijn genoemd zijn:

• werkgelegenheid en economische bedrijvigheid in de gemeente;
• het belang van “kleine” winkeliers met weinig of geen personeel;
• het belang van winkelpersoneel;
• zondagsrust;
• leefbaarheid, veiligheid en de openbare orde.

Naast of in het licht van deze belangen kunnen besluiten voor (ruimere) zondagopenstelling ook in verschillende smaken, op maat, worden vormgegeven. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan delen van de gemeente (het centrum, de meubelboulevard), onderscheid naar branche en beperkte openingstijden. Uiteraard zullen ook deze aspecten in de besluitvorming onderbouwd moeten worden. Besluiten waarin aan al deze belangen degelijke aandacht is besteed, zullen vermoedelijk de toets van de hoogste bestuursrechter, het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb), kunnen doorstaan. Uit de jurisprudentie van de laatste jaren blijkt dat bij besluiten voor zondagopenstelling met name wat betreft de belangenafweging de gemeente veel beoordelings- en beleidsvrijheid toekomt.

Conclusie is dat de nieuwe Winkeltijdenwet de gemeenten (veel) meer vrijheid geeft om zondagopenstelling op maat mogelijk te maken. Dit neemt niet weg dat aan de vaak veel tegenstrijdige emoties oproepende besluiten tot verruiming van de mogelijkheden voor zondagopenstelling in de gemeente - onveranderd - een degelijke en zorgvuldige belangenafweging ten grondslag zal moeten worden gelegd. De gemeenten zijn aan zet!

Voor meer informatie over de nieuwe Winkeltijdenwet kunt u contact opnemen met Jan van Vulpen.