Home / Publicaties / Vestiging opstalrecht. Wenk onder Hoge Raad, 5 januari...

Vestiging opstalrecht. Wenk onder Hoge Raad, 5 januari 2018

14/02/2018

Jasper Kampherbeek en Mariëlle de Blok zijn redactioneel medewerker van het tijdschrift Rechtspraak Notariaat (RN).

Dient chemiebedrijf medewerking te verlenen aan het vestigen van een zakelijk recht van opstal ten behoeve van de netbeheerder?

Wenk in RN 2018/13, ECLI:NL:HR:2018:12

Deze zaak heeft betrekking op de vraag of Chemours op basis van de onderliggende overeenkomst gehouden was mee te werken aan het vestigen van een opstalrecht ten behoeve van Stedin. De Hoge Raad overweegt dat er voor de toewijsbaarheid van de vordering aan Stedin sprake dient te zijn van een rechtens te respecteren belang bij het vestigen van het opstalrecht. Uit de uitspraak blijkt dat hierbij niet van belang is wie de eigenaar is van de transformatoren. Ter illustratie schetst de Hoge Raad een aantal casusposities waarbij de eigendom van de transformatoren aan verschillende partijen toekomt en desalniettemin het bestaan van een dergelijk belang kan worden verondersteld. De uitspraak laat daarmee in het midden wie thans eigenaar is van de transformatoren. Deze vraag is echter wel van praktisch belang voor de notaris die wordt verzocht een opstalrecht te vestigen met als doel de eigendom van de transformatoren aan Stedin te doen toekomen. Er dienen daartoe verschillende eigendomssituaties/-vragen te worden onderkend ter bepaling ten laste van welke onroerende zaak ex art. 5:101 BW een opstalrecht kan worden gevestigd. De Hoge Raad overweegt daartoe volledigheidshalve dat (ook) een net (net als de grond) als een zelfstandige onroerende zaak kan worden aangemerkt. Er kunnen in deze 3 eigendomssituaties worden onderscheiden, waarbij de ene situatie de andere uitsluit voor wat betreft de eigendomsvraag. Deze eigendomssituaties zijn in het kort als volgt te omschrijven:

  1. De transformatoren zijn bestanddeel van het net van Desco. Desco is eigenaar van de transformatoren.
  2. De transformatoren zijn duurzaam verenigd met de grond van Chemours. Chemours is eigenaar van de transformatoren.
  3. De transformatoren zijn bestanddeel van het net van Stedin. Stedin is eigenaar van de transformatoren.

In situaties 1. en 2. heeft Stedin een belang bij het vestigen van een opstalrecht om afsplitsing van de eigendom van de transformatoren van de eigendom van het net van Desco dan wel van de grond van Chemours te bewerkstelligen en daarmee de natrekking te doorbreken. In situaties 1. en 3. heeft Stedin eveneens een belang bij het vestigen van een opstalrecht op basis waarvan Chemours de aanwezigheid van de transformatoren van Stedin dient te gedogen als beperking van haar exclusief gebruiksrecht van de grond. De Hoge Raad overweegt namelijk dat het eigendomsrecht van het net van Desco dan wel het eigendomsrecht van het net van Stedin immers nog niet meebrengt de bevoegdheid om dit net in de grond van Chemours te hebben en te houden. Zodoende blijft ook uit dien hoofde een belang bestaan om een opstalrecht te verlangen ten laste van de grond van Chemours. In situatie 1. kan e.e.a. derhalve leiden tot de vestiging van twee afzonderlijke opstalrechten die naast elkaar bestaan: één opstalrecht te vestigen door Desco ten laste van het net (om afsplitsing van het net te bewerkstelligen) en één opstalrecht te vestigen door Chemours ten laste van de grond (om de transformatoren in de grond te mogen hebben en houden). Wij merken op dat de beperking van het exclusief gebruiksrecht niet alleen door een opstalrecht kan worden bewerkstelligd, maar dat dit ook kan op andere gronden (bijvoorbeeld een kwalitatieve verplichting of een overeenkomst). Echter de Hoge Raad gaat hier niet op in daar de onderhavige casus het geschil beslecht of Stedin bij het vestigen van een opstalrecht een te respecteren belang heeft.

Het is aan de notaris om partijen te wijzen op de mogelijke eigendomsscenario's en rechtsgevolgen. Het vaststellen wie partijen zijn bij de vestigingsakte en wie de vestigingshandelingen moeten verrichten is gelet op de onderhavige uitspraak afhankelijk van de voorvraag ten laste van welk rechtsobject het opstalrecht gevestigd kan worden. Om die reden heeft het de voorkeur om als notaris in een geval als het onderhavige en waarbij er sprake is van onzekere eigendomsposities enkel mee te werken aan een akte houdende vestiging opstalrecht(en) waarbij alle partijen betrokken zijn (driepartijenakte) dan wel te adviseren om eerst een verklaring voor recht te vragen hoe de eigendomspositie dient te worden gekwalificeerd ter bepaling van de juiste partijen bij de akte, zodat een juist rechtsgevolg wordt bereikt.

Auteurs

Portret vanJasper Kampherbeek
Jasper Kampherbeek
Partner
Amsterdam
Portret vanMariëlle Blok
Marielle de Blok
Counsel
Amsterdam