Behoort kraken binnenkort tot het verleden?

Kraken is het in gebruik nemen van een leegstaand pand zonder toestemming van de eigenaar. De term kraken komt op dit moment in de wet niet voor. In het Wetboek van Strafrecht is het wederrechtelijk in gebruik nemen van een woning of gebouw dat korter dan een jaar leegstaat, strafbaar gesteld als overtreding. Mede op grond van dit artikel werden panden door het OM en de politie gedurende vele jaren strafrechtelijk ontruimd.

Civielrechtelijk gezien is kraken onrechtmatig jegens de eigenaar (vanwege de inbreuk op het eigendomsrecht) en kunnen krakers in beginsel op grond van onrechtmatige daad worden ontruimd, zolang er hiertoe een voldoende (spoed)eisend belang bestaat. Op dit moment is het Wetsvoorstel kraken en leegstand aanhangig, waarin een absoluut kraakverbod wordt geregeld en kraken als misdrijf strafbaar wordt gesteld.

De volgende vraag heeft eigenaren van gekraakte panden, krakers en hun advocaten de afgelopen jaren in de greep gehouden: mogen het OM en de politie krakers die binnen één jaar na leegstand het pand hebben gekraakt, dat pand ontruimen? De meeste gerechtshoven waren van oordeel dat de huidige wetgeving geen grondslag bood voor dergelijk politieoptreden en in afwachting van een uitspraak van de Hoge Raad waren lagere rechters, maar ook de politie terughoudend met het strafrechtelijk ontruimen van krakers. Op 9 oktober 2009 kwam het verlossende antwoord van de Hoge Raad: de huidige wetgeving biedt geen voldoende grondslag voor strafrechtelijke ontruiming door de politie en de daaraan verbonden inbreuk op het grondwettelijke huisrecht dat eenieder, en dus ook krakers, toekomt.

Hoge Raad 9 oktober 2009, LJN: BJ1254
De Hoge Raad bevestigde dat krakers zich kunnen beroepen op hun huisrecht, ook al is hun verblijf in het pand niet rechtmatig. Dit huisrecht is geregeld in artikel 12 van de Grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de mens (EVRM). Ontruiming van het pand, dat een inbreuk op dit huisrecht oplevert, kan volgens de Hoge Raad alleen als dit voldoende kenbaar en specifiek in de wet geregeld is. In onze wet is tot op heden niet expliciet vermeld dat de politie bevoegd is personen, die zonder toestemming van de eigenaar een pand bewonen, te ontruimen.

Hoe nu verder?
Het gevolg van het arrest van de Hoge Raad is dat strafrechtelijke ontruiming op dit moment niet (meer) mogelijk is. Een eigenaar die geconfronteerd wordt met een gekraakt pand zal via een vrij kostbare kort gedingprocedure (en als dat niet lukt: een bodemprocedure) de krakers uit zijn pand moeten zien te krijgen. Panden die slechts korte tijd leeg staan en ten aanzien waarvan reeds concrete (verbouwings)plannen bestaan, (bouw)vergunningen voor aanwezig zijn en panden die te koop staan, moeilijk dan wel onverzekerbaar zijn, zullen eerder voor ontruiming in aanmerking komen dan panden die al jaren leeg staan en waar geen concrete plannen voor zijn.

De Wet kraken en leegstand
De verwachting is dat de huidige situatie waarbij de politie en het OM niet mogen optreden en er dus altijd aanzienlijke kosten voor nodig zijn om krakers uit een pand te krijgen, van korte duur is. In de toekomstige Wet kraken en leegstand wordt namelijk de bestaande leemte in de wet gerepareerd. In deze wet is opgenomen dat kraken te allen tijde strafbaar is, ook na een jaar leegstand. Voorts is in de wet opgenomen dat iedere opsporingsambtenaar bevoegd zal zijn gekraakte panden te betreden en te ontruimen. De wet ligt nu bij de Eerste Kamer. Tot op het moment dat de wet in werking treedt is het raadzaam panden in gebruik te houden of tijdelijk (om niet) aan derden in gebruik te geven.