Herbouw na calamiteit: wat is toegestaan?

Indien een gebouw als gevolg van een calamiteit – bijvoorbeeld brand, of een instorting door een ongeval met een zware hijskraan, zoals zich onlangs in Alphen aan den Rijn heeft voorgedaan – teniet gaat, mag het herbouwd worden. Dat volgt uit al weer wat oudere jurisprudentie van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State ('de Afdeling'). Deze jurisprudentie heeft een uitzonderingskarakter en dient beperkt te worden uitgelegd. De strekking daarvan is dat een belanghebbende als gevolg van een calamiteit niet in een slechtere, maar ook niet in een betere positie mag komen te verkeren. Dit betekent onder meer dat er slechts sprake kan zijn van herbouw van verloren gegane bebouwing, indien de oppervlakte van het nieuw op te richten bouwwerk nagenoeg gelijk is aan die van het vroegere bouwwerk en ook de aard en omvang daarvan overeenstemt met die van de vroegere bebouwing.

Onlangs heeft de Afdeling zich opnieuw over zo'n situatie uitgelaten in het kader van een hoger beroep betreffende een omgevingsvergunning voor herbouw ter vervanging van het oorspronkelijke gebouw waarin een sauna was gevestigd, welk gebouw door een calamiteit teniet was gegaan. In het nieuwbouwplan was voorzien in detailhandel op de begane grond en daarboven woonappartementen. Namens een nabijgelegen hotel werd daartegen bezwaar aangetekend vanwege een veronderstelde inbreuk op de privacy: in plaats van een saunacomplex met blinde muren zouden er namelijk appartementen met ramen worden gebouwd.

Onder verwijzing naar haar eerdere jurisprudentie was de Afdeling van oordeel dat de aard, omvang en oppervlakte van het beoogde gebouw in overeenstemming zou zijn met die van de vroegere bebouwing. De oppervlakte zou nagenoeg gelijk blijven, en het bouwplan voorzag niet in zodanig bouwkundige voorzieningen dat daardoor de hoedanigheid van het bouwwerk zou veranderen.

Dat het beoogde gebruik voorzag in wonen en detailhandel en niet in het laatstelijke gebruik voor saunadoeleinden, vormde volgends de Afdeling geen bezwaar, waarbij van belang werd geacht dat het bestemmingsplan een functiewijziging van sauna naar woningen en detailhandel op het perceel toestond. Van toevoeging van ruimten ten opzichte van het vroegere gebouw was geen sprake. Het argument van de 'blinde muren' van het voormalige saunagebouw kon ook geen gewicht in de schaal leggen, omdat het daarbij bleek te gaan om gedeeltelijk dicht gemaakte ramen, die desgewenst weer hadden mogen worden geopend. De vergunning was dan ook terecht verleend. (ABRvS 12 augustus 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2595)