Winkelinrichting Apple kan merk zijn

Het Europese Hof van Justitie ("het Hof") heeft op 10 juli 2014 geoordeeld dat de (voorstelling van de) winkelinrichting van de zogenaamde "flagship stores" van Apple onder bepaalde voorwaarden als merk ingeschreven kan worden.

Apple probeert al geruime tijd wereldwijd de driedimensionale voorstelling van een winkelinrichting als merk geregistreerd te krijgen. Apple beschrijft de voorstelling als "unieke vormgeving en presentatie van een detailhandelszaak". De "flagship stores" zouden zich onderscheiden door de kenmerkende glazen pui, de typerende rechthoekige lange tafels en de speciale binnenverlichting.

Na twee eerder afgewezen merkaanvragen bij het Amerikaanse Octrooi- en Merkenbureau heeft Apple in de Verenigde Staten de voorstelling van een Apple-winkelinrichting als merk kunnen inschrijven voor diensten van detailhandelszaken in hardware en software.

Via een Internationale Merkinschrijving tracht Apple ook in andere landen bescherming voor elkaar te krijgen. Het Duitse Octrooi- en Merkenbureau heeft de uitbreiding tot Duits grondgebied geweigerd. Volgens dit bureau zou de consument het gedeponeerde teken niet opvatten als een aanduiding van de herkomst van producten. Apple is tegen de beslissing van het bureau in beroep gegaan bij het Bundespatentgericht. Deze rechterlijke instantie legt de zaak voor aan het Hof en vraagt het Hof in het bijzonder of het gedeponeerde teken (de tekening) zonder aanduiding van afmetingen of verhoudingen kan worden ingeschreven als merk voor diensten die de consument tot aankoop van waren van Apple moeten overhalen.

Het Hof noemt in haar uitspraak allereerst de drie voorwaarden uit de Merkenrichtlijn (2008/95) waaraan het voorwerp van een inschrijvingsaanvraag moet voldoen om een merk te kunnen zijn:

• Het moet een teken vormen;
  
  
• Dit teken moet vatbaar zijn voor grafische voorstelling;
  
  
• Het teken moet geschikt zijn om de waren of diensten van een onderneming te onderscheiden van die van andere ondernemingen.

Tekeningen behoren volgens het Hof tot de categorie tekens die vatbaar zijn voor grafische voorstelling. Het is niet van belang dat de tekening geen aanwijzingen van de maten en verhoudingen van de winkelinrichting weergeeft. Aan de eerste twee voorwaarden is dus voldaan.

Aan de derde voorwaarde wordt volgens het Hof ook voldaan. De voorstelling van de winkelinrichting kan geschikt zijn om de waren of diensten van een onderneming te onderscheiden van die van andere ondernemingen. Dat kan het geval zijn wanneer de afgebeelde winkelinrichting significant verschilt van wat de regel of gewoonte in de betrokken economische sector is.

Voor daadwerkelijke bescherming is relevant of het teken onderscheidend vermogen heeft. De geschiktheid als merk zegt nog niets over het onderscheidend vermogen. Dit onderscheidend vermogen moet concreet (per geval) beoordeeld worden met betrekking tot de waren of diensten waarvoor de inschrijving wordt aangevraagd en op basis van de perceptie van het relevante publiek. Dat publiek is de normaal geïnformeerde, redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument van de betrokken categorie waren of diensten.

De voorstelling van de winkelinrichting van Apple kan dus als merk worden ingeschreven als – op nationaal niveau – is komen vast te staan dat aan alle eisen voor inschrijving is voldaan. Inschrijving kan niet alleen plaatsvinden voor de waren die Apple aanbiedt (hardware en software) maar ook voor diensten, mits die diensten niet een integrerend deel uitmaken van de verkoop van de waren.

Bij weigering tot inschrijving wegens gebrek aan onderscheidend vermogen kan Apple door middel van marktonderzoek trachten aan te tonen dat van onderscheidend vermogen wél sprake is.

Het Hof heeft een duidelijke uitspraak gedaan. In de praktijk zal nu moeten blijken hoe interessant een inschrijving voor een "winkelinrichtingsmerk" daadwerkelijk is en wat merkhouders er écht aan hebben ten opzichte van concurrenten die zich – in meer of mindere mate - laten inspireren door de inrichtingen van de "winkelinrichtingsmerkhouders".