Europese Commissie: duurzaam stappenplan naar groene, betaalbare en slimme mobiliteit

Op 9 december 2020 heeft de Europese Commissie (EC) haar strategie gepresenteerd voor een groene, betaalbare en slimme mobiliteit: het Plan voor Duurzame Mobiliteit. Het doel van dit plan is om een fundamentele transformatie van het Europees vervoer te realiseren op basis van de Europese Green Deal. 

De economische betekenis van de vervoerssector is enorm: in deze sector zijn binnen de EU 10 miljoen mensen werkzaam en vervoer vertegenwoordigt ongeveer 5 % van het bbp van de EU. Daarnaast is het vervoer, nationaal en internationaal, essentieel voor bedrijven en toeleveringsketens.

Tegelijkertijd is het vervoer een van de schadelijkste factoren voor het milieu: van de totale broeikas emissies in de EU kan circa een kwart aan het vervoer worden toegeschreven.

Vervoer is ook een van de sectoren die het zwaarst door de COVID-19-crisis zijn getroffen doordat er plotseling substantieel minder of anders gereisd werd. Daardoor zijn in deze sector grote operationele en financiële problemen ontstaan. 

Dit alles toont volgens de EC noodzaak en nut van een vergaande hervorming van het vervoerssysteem. Die hervorming kan volgens de EU ook een uitgelezen kans bieden om het Europese vervoer duurzamer te maken en om het wereldwijd beter te laten concurreren en beter bestand te maken tegen toekomstige crises.

De hervorming wordt gestalte gegeven door het stimuleren van zowel publieke als private investeringen in de vergroening en de modernisering van de infrastructuur en de vloot. En door daarnaast de Europese, eengemaakte markt te versterken.

De resultaten moeten straks een ieder ten goede komen: duurzame mobiliteit moet dus voor iedereen betaalbaar en beschikbaar zijn, plattelandsgebieden en afgelegen regio's moeten verbonden blijven en de sector moet goede sociale voorwaarden en aantrekkelijke banen bieden.

De structuur van het Duurzame Mobiliteit Plan

Het Duurzame Mobiliteit Plan focust op drie pijlers: duurzaam, slim en veerkrachtig. 
De gepresenteerde strategie benoemt een tijdlijn in drie fases en de resultaten die in elke fase behaald moeten worden. 
Om deze resultaten te bereiken, heeft de Europese Commissie tien belangrijke actiegebieden benoemd, verdeeld onder de drie pijlers. 

Duurzaam

1. emissievrije voertuigen, vaartuigen en vliegtuigen, hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen
2. emissievrije luchthavens en havens
3. duurzame en gezonde interstedelijke en stedelijke mobiliteit
4. het goederenvervoer groener maken
5. een koolstofbeprijzing en betere stimulansen voor gebruikers invoeren

Slim

1. geconnecteerde en geautomatiseerde multimodale mobiliteit
2. innovatie en het gebruik van gegevens en artificiële intelligentie (AI)

Veerkrachtig

1. de eengemaakte markt te versterken
2. billijke en rechtvaardige mobiliteit voor iedereen
3. de veiligheid en beveiliging  in alle vervoerswijzen te verhogen

Voor ieder actiegebied zijn initiatieven benoemd. In totaal zijn dit 82 initiatieven met concrete maatregelen om de gestelde doelen te behalen.

De tijdlijn: 2030, 2035 en 2050

2030

Het streven is dat in 2030:

• er op de Europese wegen ten minste 30 miljoen emissievrije voertuigen rijden;
• 100 Europese steden klimaatneutraal zijn;
• het hogesnelheidsspoorverkeer in heel Europa is verdubbeld;
• het georganiseerd gemeenschappelijk vervoer voor reizen van minder dan 500 km klimaatneutraal is;
• geautomatiseerde mobiliteit op grote schaal uitgerold wordt; en
• emissievrije zeeschepen klaar voor de markt zijn.

2035

Het streven is dat vervolgens in 2035 emissievrije grote luchtvaartuigen klaar zijn voor de markt.

2050

Het streven is dat ten slotte in 2050:

• bijna alle auto's, bestelwagens, bussen en nieuwe zware bedrijfsvoertuigen emissievrij zijn;
• het goederenvervoer per spoor is verdubbeld; en
• het multimodale trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-T) volledig klaar is voor duurzaam en slim vervoer met hogesnelheidsconnectiviteit.

Voor ieder focuspunt een aantal acties

Duurzaam vervoer

Het Duurzame Mobiliteit Plan maakt het begrip 'duurzaam' concreet en vertaalt het naar de volgende, als richtlijn aangegeven, praktische resultaten:

• rond 2030 zijn er drie miljoen openbare oplaadpunten geïnstalleerd. Daardoor worden emissievrije voertuigen, vaartuigen en vliegtuigen bevorderd. Zo worden ook hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen en de bijbehorende infrastructuur bevorderd;
• nieuwe initiatieven worden ontwikkeld om duurzame brandstoffen voor de luchtvaart en de scheepvaart te begunstigen. Daardoor worden emissievrije luchthavens en havens gerealiseerd;
• in de periode tussen nu en 2030 wordt het hogesnelheidsspoorverkeer verdubbeld en wordt extra fietsinfrastructuur ontwikkeld. Daardoor wordt duurzame en gezonde stedelijke en interstedelijke mobiliteit gerealiseerd;
• in de periode tussen nu en 2050 wordt het goederenvervoer per spoor verdubbeld. Daardoor wordt het goederenvervoer groener; en
• er komt een uitgebreide set maatregelen om een eerlijke en efficiënte prijsstelling voor alle vervoerswijzen te waarborgen. Daardoor wordt koolstofbeprijzing ingevoerd. Daardoor worden ook betere stimulansen voor gebruikers ingevoerd.

Slim vervoer

Het Duurzame Mobiliteit Plan maakt ook het begrip 'slim' concreet en vertaalt het naar de volgende, als richtlijn aangegeven, praktische resultaten:

• het realiseren van multimodale tickets en een naadloze overslag van vracht tussen verschillende vervoerswijzen. Daardoor wordt geconnecteerde en geautomatiseerde multimodale mobiliteit tot stand gebracht; en
• het volledig ondersteunen van de inzet van drones en onbemande luchtvaartuigen en het verder werken aan een gemeenschappelijke Europese veilige ruimte voor mobiliteitsgegevens. Daardoor wordt innovatie en het gebruik van gegevens en artificiële intelligentie (AI) voor slimmere mobiliteit bevorderd.

Veerkrachtig vervoer

Het Duurzame Mobiliteit Plan maakt ten slotte het begrip 'veerkracht' concreet en vertaalt het naar de volgende, ook als richtlijn aangegeven, praktische resultaten:

• in de periode tussen nu en 2030 de inspanningen en investeringen voor het voltooien van het trans-Europees vervoersnetwerk op te voeren en te ondersteunen. Daarnaast de heropbouw van de sector te ondersteunen door meer overheids- en privé-investeringen toe te laten komen aan de modernisering van de vloot in alle vervoerswijzen. Daardoor wordt de eengemaakte markt versterkt.
• de nieuwe mobiliteit betaalbaar en toegankelijk te maken in alle regio's en voor alle passagiers, ook voor personen met beperkte mobiliteit, en de sector aantrekkelijker te maken voor werknemers. Daardoor wordt billijke en rechtvaardige mobiliteit voor iedereen gewaarborgd; en
• in de periode tussen nu en 2050 het aantal dodelijke vervoersslachtoffers bijna tot nul te reduceren. Daardoor wordt de veiligheid en beveiliging in alle vervoerswijzen verhoogd.

Een helder kader en richtlijn voor alle EU lidstaten

Het Duurzame Mobiliteit Plan biedt een helder en concreet kader voor de ontwikkeling van de vervoerssector in de nabije toekomst. Het biedt niet alleen EU lidstaten maar ook het bedrijfsleven,  investeerders en alle aan de vervoerssector deelnemende partijen goede richtlijnen en pijlers voor goed gewogen next steps.

Wat betekent het Duurzame Mobiliteit Plan concreet voor Nederland en voor u?

De nieuwe mobiliteitsstrategie van de Europese Commissie zal zonder twijfel richting geven aan de Nederlandse economie: overheid en ondernemingen zullen zich immers moeten gaan richten op de doelen die door het Duurzame Mobiliteit Plan zijn gesteld. 

Het is voorzienbaar dat geïnvesteerd zal gaan worden in de infrastructurele en in de automotive sectoren, dat er vernieuwende vervoersmiddelen zullen worden ontwikkeld en dat er intensiever zal worden gecoördineerd en samengewerkt met zowel andere EU lidstaten en met Europese ondernemingen.

Wij observeren nu al hoezeer daardoor de grenzen tussen diverse business sectoren, zoals bijvoorbeeld de mobiliteits- en de energiemarkt, vervagen. Markten ontwikkelen zich snel en dit vraagt tijdig om een bredere, en waar nodig nieuwe, strategische blik. 

Daarnaast verwachten wij een verhoogde focus op technologische ontwikkelingen en een toenemende samenwerking tussen de publieke en private sector. Er zullen naar verwachting ook nieuwe financieringsbronnen en -methodes worden aangeboord. Daar waar de marktwerking onvoldoende zal blijken te zijn, zal van de overheid worden verwacht bij te springen.

Dit betekent dat het Nederlandse bedrijfsleven vooruit moet kijken naar deze nieuwe uitdagingen en waar nodig het gesprek en de samenwerking aan zal moeten gaan met zowel overheid als Nederlandse en Europese bedrijven in de eigen branche. 

Het biedt dan ook perspectieven om de eigen business strategie door te lichten met het oog op het voorgenomen Duurzame Mobiliteit Plan en tijdig voorbereid te zijn op de komende ontwikkelingen.

Ook het regelgevend kader zal naar verwachting gericht worden op de door het Duurzame Mobiliteit Plan gestelde doelen. Wij verwachten met name een groeiende focus op vraagstukken in het kader van energie, mededinging, mobiliteit, aanbesteding en duurzame financiering.  

Hoe wij kunnen helpen

Met onze uitgebreide ervaring op aanbestedingsrechtelijk en mededingingsrechtelijk gebied en met onze Mobility en Energy teams en onze kantoren in de gehele EU, kunnen wij u graag bijstaan onder andere met betrekking tot:

• het uitwerken van de bedrijfsstrategie om uw onderneming tijdig en gedegen voor te bereiden op de ontwikkelingen en vereisten die door het Duurzame Mobiliteit Plan in gang gezet zullen gaan worden;
• het begeleiden van het proces om de samenwerking met de publieke, of respectievelijk private, sector in te zetten met het oog op de komende ontwikkelingen;
• het anticiperen op, en beantwoorden van, mededingingsrechtelijke vragen die (mogelijk) zullen rijzen in het kader van de samenwerking met bedrijven in de eigen branche in de andere EU lidstaten; en
• het analyseren van nieuwe perspectieven in de financiering van projecten die kunnen bijdragen aan de uitvoering van het Duurzame Mobiliteit Plan en die mogelijk daarmee in aanmerking kunnen komen voor voordelen die onder de nieuwe duurzame financieringsregelgeving worden voorzien.