Home / Publicaties / Mededingingsrecht: Een greep uit de relevante ontwikkelingen...

Mededingingsrecht: Een greep uit de relevante ontwikkelingen – september en oktober 2019

08/11/2019

Onderstaand treft u een overzicht aan van een aantal relevante ontwikkelingen op het gebied van het mededingingsrecht.

Rechtbank bevoegd ondanks arbitraal beding in algemene voorwaarden
23 oktober 2019

In 2007 heeft de Europese Commissie ("Commissie") een aantal ondernemingen beboet voor hun deelname aan het "liftenkartel". Het kartel strekte zich uit tot vier geografische markten, waaronder de Nederlandse markt. Benadeelden van dit kartel proberen via een zogeheten claimvehikel schadevergoeding te krijgen van de deelnemers aan het kartel en hebben daarvoor hun heil gezocht bij de Nederlandse rechter. Hoewel de gedagvaarde liftleveranciers in hun algemene voorwaarden (geldige) arbitragevoorwaarden hadden opgenomen, acht de rechtbank Rotterdam zich toch bevoegd om van de schadevergoedingsprocedure kennis te nemen.

De uitspraak volgt op een eerder arrest van het Hof van Justitie van de EU ("HvJ EU"). In 2015 oordeelde het HvJ EU in het "waterstofperoxide kartel" dat een arbitraal beding dat abstract verwijst naar geschillen die in het kader van een contractuele relatie ontstaan, niet geldt voor een geschil waarin een medecontractant betrokken raakt wegens een verbintenis uit onrechtmatige daad (zoals in dit geval door het overtreden van het kartelverbod). Het geschil waarop het arbitragebeding doelt, moet dus redelijkerwijs voorzienbaar zijn.

Bijzonder is wel dat het HvJ EU er een afwijkend oordeel op na heeft gehouden als het gaat om de toepassing van het forumkeuzebeding bij de overtreding van het verbod op misbruik van een economische machtspositie. In dat geval kon, zo oordeelde het HvJ EU, het forumkeuzebeding zich wel uitstrekken tot geschillen over een inbreuk van het mededingingsrecht, ondanks het feit dat het forumkeuzebeding dit niet expliciet aangeeft.

Uitspraak rechtbank Rotterdam 23 oktober 2019: bevoegdheid liftenkartel (ECLI:NL:RBROT:2019:8230)
Arrest HvJ 24 oktober 2018: zaak C-595/17 Apple / eBizcuss (ECLI:EU:C:2018:854)
Arrest HvJ 21 mei 2015: zaak C‑352/13 CDC Hydrogen Peroxide (ECLI:EU:C:2015:335)
Beschikking Commissie 21 februari 2007: liftenkartel (COMP/E-1/38.823) (EN)

ACM zoomt in op activiteiten Big Tech op de Nederlandse betaalmarkt
22 oktober 2019

De Autoriteit Consument & Markt ("ACM") heeft aangekondigd een marktstudie te doen naar de activiteiten van grote technologiebedrijven (Big Techs) op de Nederlandse betaalmarkt. Het onderzoek richt zich op bekende – en in Nederland reeds actieve – bedrijven zoals Apple, Google, Amazon en Facebook. Ook zal ACM kijken naar de (mogelijke) ambities van Chinese reuzen zoals Tencent en Alibaba, die nog niet op de Nederlandse markt actief zijn.

Tijdens haar studie zal zij de markt bevragen over de impact van de plannen van de Big Techs voor consumenten en bedrijven om zich op de betaalmarkt te begeven. Dit is sinds 2018 mogelijk met de introductie van de PSD2-richtlijn (digitale toegang tot betaalrekeningen door derden). Focus van het onderzoek is de vraag of de eventuele toetreding van de Big Techs op de betaalmarkt kan leiden tot een beperking van innovatie en concurrentie. Zo zouden, volgens ACM, de Big Techs hun sterke positie in één bepaalde markt kunnen gebruiken om de betaalmarkt te "veroveren".

Door middel van enquêtes en interviews zal ACM bij de Big Techs, Fintechs (partijen in de financiële sector die innovatieve technologieën toepassen) en banken informatie opvragen. ACM roept geïnteresseerden op om input te leveren op de enquêtes. Halverwege 2020 verwacht ACM de eerste uitkomsten van haar studie te publiceren. In een eerdere marktstudie over Fintechs in het betalingsverkeer kwam ACM overigens tot de conclusie dat een risico op marktuitsluiting bij front-end providers bestond. Zij hoopte toen dat de invoering van PSD2 hiervoor een mogelijke remedie zou zijn.

Nieuwsbericht ACM: Marktstudie Big Tech
Nieuwsbericht ACM: De ACM houdt toezicht op concurrentie bij richtlijn betaaldiensten 'PSD2'
Rapportage ACM: Fintechs in het betalingsverkeer

Benelux memorandum over toezicht in de digitale economie
2 oktober 2019

Samen met de Belgische en de Luxemburgse mededingingsautoriteiten heeft ACM een memorandum gepubliceerd om een bijdrage te leveren aan het debat over de uitdagingen die de digitale economie voortbrengt voor mededingingsautoriteiten. In het memorandum worden drie belangrijke onderwerpen behandeld:

  • Voor wat betreft concentratiecontrole bestaan er een aantal open vragen met betrekking tot de mededingingsrechtelijke kwalificatie van fusies in de digitale sector. De autoriteiten raden aan dat het DG Concurrentie van de Commissie opdracht geeft tot een economisch onderzoek in deze sector;
  • Mededingingsautoriteiten moeten zelf meer richting geven aan bedrijven, vooral in snel veranderende digitale markten. Dit zouden zij bijvoorbeeld kunnen doen door, in specifieke sectoren of met betrekking tot specifieke thema's, guidance papers op te stellen;
  • Een ex-ante-instrument voor het bindend verklaren van toezeggingen zonder dat eerst een mededingingsrechtelijke overtreding moet worden vastgesteld zou handhaving van de autoriteiten vergemakkelijken. Dit zou het mogelijk maken om het gedrag van dominante ondernemingen die als gatekeeper voor het online ecosysteem acteren te beïnvloeden.

Website ACM: Benelux memorandum over toezicht in de digitale economie

Schiphol heeft geen economische machtspositie voor afgiftekanalen voor btw-documenten
1 oktober 2019

Schiphol B.V. ("Schiphol") verleent, via een systeem van huur- en concessieovereenkomsten, toestemming aan derden voor activiteiten binnen luchthaven Schiphol. Het bedrijf Vatfree is de derde-partij waaraan Schiphol die toestemming heeft verleend. Vatfree faciliteert de terugvordering van btw over in Nederland gekochte privé-aankopen door particulieren die buiten de Europese Unie wonen. Voor de terugvordering is een door de douane gestempelde aankoopbon vereist. Naast een servicedesk op de luchthaven had Vatfree ook twee dropboxen (soort brievenbus) waarin reizigers hun afgestempelde bonnen konden deponeren.

Schiphol heeft per 1 november 2016 de overeenkomst met Vatfree beëindigd. In reactie daarop heeft Vatfree de kantonrechter om ontruimingsbescherming verzocht. Tegen de afwijzing van dit verzoek door de kantonrechter is Vatfree in beroep gegaan en heeft Vatfree bepleit dat Schiphol door de beëindiging misbruik heeft gemaakt van haar economische machtspositie op de markt voor de afgifte van btw-documenten.

Vatfree stelt zich in de procedure op het standpunt dat de directe ontvangst van aankoopbonnen de enig lonende manier is om reizigers te bedienen en dat daarom de relevante markt moet worden gedefinieerd als het aanbieden van de ruimte op luchthaven Schiphol voor fysieke afgifte van btw-documentatie door de reizigers die de EU verlaten. Het Gerechtshof gaat hier niet in mee en ziet geen aanleiding voor de aanname dat de productmarkt gelimiteerd is tot fysieke afgifte. Naar het oordeel van het Gerechtshof is afgifte per post een realistisch alternatief. Daar komt bij dat het Gerechtshof concludeert dat de relevante markt een internationale dimensie heeft. Gestempelde bonnen kunnen immers ook bij thuiskomst per post worden verstuurd. Het Gerechtshof gaat daarmee voorbij aan de stelling van Vatfree dat de geografische omvang van de markt nationaal is.

Uitspraak gerechtshof Amsterdam 1 oktober 2019: Schiphol / economische machtspositie (ECLI:NL:GHAMS:2019:3573)

MKB-bedrijven hebben te weinig mededingingskennis
1 oktober 2019

Uit een onderzoek van ACM blijkt dat veel bedrijven te weinig kennis hebben over welke gedragingen mededingingsrechtelijk gevoelig liggen of zelfs verboden zijn. Zo weet slechts 40% van de bedrijven dat het niet is toegestaan om onderling klanten te verdelen. Dat het maken van prijsafspraken met concurrenten in strijd is met het kartelverbod is bij meer bedrijven bekend (namelijk 66%). Het grootste kennisgebrek viel bij het MKB te constateren.

Om vooral deze MKB-bedrijven (circa 98% van alle bedrijven in Nederland) bewust te maken van de mededingingsregels start ACM met de campagne 'Stop kartels. Voorkom een boete'. De campagne gaat over de spelregels op de Nederlandse markt en wat ACM doet om kartels te bestrijden.

Nieuwsbericht ACM: MKB-bedrijven
Onderzoek: onderzoek naleving kartelverbod
Website ACM, campagne: Stop kartels. Voorkom een boete.

ACM verleent geen vergunning aan PostNL voor overname Sandd, staatssecretaris wel
5 en 27 september 2019

Na uitvoerig economisch onderzoek heeft ACM begin september besloten de overname van Sandd door PostNL te verbieden. De hoofdreden hiervoor was dat ACM als gevolg van de overname prijsstijgingen verwachtte. Hoewel er ook efficiëntievoordelen werden verwacht, kwam ACM tot de conclusie dat de voordelen van de fusie niet zouden opwegen tegen de nadelen daarvan op de concurrentie.

Drie weken later heeft echter de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, Mona Keijzer, de vergunning alsnog verleend. Op basis van artikel 47 Mededingingswet kan ACM, indien zij een vergunning reeds heeft geweigerd, alsnog op deze manier worden overstemd. Van dit artikel was nooit eerder gebruikgemaakt. Het besluit van de Staatssecretaris is dus met recht een unicum te noemen.

Enkele redenen van algemeen belang zijn aangevoerd om de vergunning alsnog te verlenen, zoals betaalbare en toegankelijke postvoorziening voor iedereen in Nederland en de bescherming van arbeidsvoorwaarden voor mensen met een zwakkere positie op de arbeidsmarkt. De vergunning komt wel met een aantal voorwaarden om te voorkomen dat door de gefuseerde entiteit Post/Sandd overwinsten worden gemaakt en om ervoor te zorgen dat de tarieven de daadwerkelijke kosten blijven volgen.

Nieuwsbericht ACM: Geen vergunning voor PostNL voor overname Sandd
Nieuwsbericht Rijksoverheid: Kamerbrief-artikel 47-besluit inzake de concentratie van PostNL en Sandd

Auteurs

Portret vanAnnemieke Hazelhoff
Annemieke Hazelhoff
Counsel
Amsterdam
Merle Temme