Home / Nieuws / Curatoren Slotervaartziekenhuis over patiëntgegevens...

Curatoren Slotervaartziekenhuis over patiëntgegevens en de impact van de AVG op de faillissementsafwikkeling

14/08/2019

In de zorg zijn de gevolgen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming groot. Dat wordt nog complexer als een zorgverlener failliet gaat. Wat moet er dan gebeuren met bijvoorbeeld de patiëntendossiers en wie is daarvoor verantwoordelijk? In dit interview vertellen Marc van Zanten en Marlous de Groot, curatoren van het MC Slotervaart en advocaten bij CMS, aan de hand van praktijkvoorbeelden wat deze privacyregels teweegbrengen in de faillissementswereld.

Dit is de tweede publicatie in een interviewreeks over de AVG. Voor deze reeks spreekt het Data Protection & Privacy team van CMS met vooraanstaande professionals die op verschillende wijzen te maken hebben met de (implementatie van de) AVG.

Het MC Slotervaart was een algemeen ziekenhuis en opleidingsziekenhuis in Amsterdam-Nieuw-West. Na jaren van financiële problemen bij het MC Slotervaart voelde het bestuur zich medio oktober 2018 genoodzaakt om (voorlopige) surseance van betaling aan te vragen. Direct na de verlening van de surseance van betaling op 23 oktober 2018 bleek echter dat er onvoldoende middelen beschikbaar waren om de continuïteit van het MC Slotervaart te kunnen waarborgen. Ook bestond er onvoldoende vooruitzicht dat de gezamenlijke schuldeisers na verloop van redelijke tijd kon worden voldaan. Op 25 oktober 2018 heeft de Rechtbank Amsterdam de (voorlopige) verleende surseance van betaling ingetrokken en het MC Slotervaart failliet verklaard. Op 25 oktober 2018 werden Marc van Zanten en Marlous de Groot aangesteld als curatoren van het MC Slotervaart.

Wat maakt het faillissement van het MC Slotervaart bijzonder?
Al 26 jaar werkt Van Zanten als curator, maar hij zegt dat De Groot en hij bij het faillissement van het MC Slotervaart voor het eerst een heel andere rol hebben gehad. ''In het begin zijn we vooral bezig geweest met het behartigen van belangen van patiënten, waar de curator normaal gesproken de belangen van de crediteuren waarneemt. Het is niet eerder voorgekomen dat een ziekenhuis failliet gaat en zo snel moet worden afgebouwd naar nul. Meestal komt er een doorstart of is er eerst een stille voorbereidingsfase waarin door een door de rechtbank aangestelde stille bewindvoerder het faillissement in alle rust wordt voorbereid. Bij het MC Slotervaart moesten bepaalde afdelingen direct dicht. Allerlei maatregelen moesten worden bedacht om de zorg toch door te kunnen zetten op een hoogwaardig niveau.''

De Groot gaat hier verder op in: "Het sluiten van het ziekenhuis was een grote uitdaging. Alle patiënten en medische gegevens moesten in korte tijd elders terecht. We moesten vragen beantwoorden zoals: Hoe kan een arts zo snel mogelijk over de belangrijkste gegevens beschikken? Hoe gaan we om met mensen die we hebben moeten ontslaan, maar die we nog heel hard nodig hebben om zorg te blijven verlenen? Dat waren allemaal uitdagingen die nog niet eerder in een faillissement (van een ziekenhuis) waren voorgekomen."

Als we tot een akkoord kunnen komen met de crediteuren, hebben wij de atypische rol als redder van de patiënten succesvol gecombineerd met de rol als boedelberedderaar.
Marc van Zanten

Hoe was het voor jullie om zowel de belangen van de patiënten als de belangen van de boedel te moeten behartigen?
Lastig, vertelt De Groot. "Er leek sprake te zijn van tegenstrijdige belangen. Het halen van een zo hoog mogelijke opbrengst is de primaire taak van een curator, maar het belang van de patiënten speelde in het begin een grotere rol. Iedereen zal wel begrijpen dat aan het leven van een mens geen prijskaartje hangt en dat onze focus daarom in het begin lag op het behartigen van de belangen van de patiënten. De omslag kwam ongeveer eind december. Toen was alle zorg overgedragen en konden we ons gaan focussen op het behalen van een zo hoog mogelijke opbrengst voor de crediteuren." Van Zanten haakt hier op in: '''Het ziet er nu naar uit dat we tot een faillissementsakkoord kunnen komen waarbij sprake is van 100% uitkering aan de schuldeisers. Het lijkt er dus op dat we aan beide belangen tegemoet kunnen komen. Als een dergelijk faillissementsakkoord lukt, hebben wij de atypische rol als redder van de patiënten succesvol gecombineerd met de rol als boedelberedderaar."

In hoeverre is het werk van de curator veranderd door de AVG?
''De AVG moet in insolventieland nog een beetje landen", aldus De Groot. "Als curator maak je bijvoorbeeld iedere drie maanden een openbaar faillissementsverslag waarin je de stand van de boedel toelicht. Mag je hierin zomaar namen noemen van bestuurders en werknemers? Wij kijken daar nu heel kritisch naar.'' Van Zanten bevestigt dit. "Privacy is nu veel meer top of mind.'' De Groot vraagt zich wel af hoe je als curator met de AVG dient om te gaan als er geen geld in de boedel zit of als je bij een kleiner kantoor werkt. "Het is niet altijd duidelijk hoe de algemene normen van de AVG in de praktijk moeten worden toegepast. Daarom hebben wij de afgelopen maanden vaak privacy-specialisten moeten inschakelen. Dat heeft veel kosten met zich gebracht."

Kunnen jullie een concrete situatie bij het faillissement van het MC Slotervaart noemen waarop de AVG veel impact heeft gehad?
De overdracht van de afdeling geriatrie (ouderenzorg) van het MC Slotervaart naar het OLVG wordt door De Groot het meest opvallend genoemd. "Alle patiëntendossiers zouden pas worden overgedragen wanneer de patiënten hiervoor toestemming hadden gegeven. Daarvoor moesten de geriaters binnen zeer korte tijd met alle patiënten contact opnemen. Helaas hebben de geriaters niet met alle patiënten contact kunnen krijgen. We hebben toen toch besloten om de overdracht door te laten gaan, aangezien de hele afdeling overgedragen werd. Alles bleef hetzelfde voor de patiënten, van de artsen tot aan de receptionisten, behalve het gebouw. Dat was met name heel belangrijk voor de ouderen."

De AVG moet in insolventieland nog een beetje landen.
Marlous de Groot

Hoe heeft de overdracht van de overige patiëntendossiers plaatsgevonden?
''Normaal gesproken schrijft de arts een overdrachtsbrief met de belangrijkste informatie voor de nieuwe arts", vertelt De Groot. Zij vervolgt: "Dat kunnen artsen niet in een aantal weken voor meer dan 55.000 patiënten doen. We hebben daarom gebruikgemaakt van een inlogsysteem. Er bestaat een netwerk tussen alle ziekenhuizen in Amsterdam. We hebben het technisch mogelijk gemaakt dat artsen via dit netwerk inzage kunnen krijgen in de patiëntendossiers van het MC Slotervaart. In samenwerking met alle functionarissen gegevensbescherming van deze ziekenhuizen hebben wij een protocol geschreven waarin de arts toestemming kan vragen voor het inzien van een dossier. Als de patiënt deze toestemming verleent, bekijkt de arts alleen informatie die relevant is voor de behandeling.'' Van Zanten vult aan: ''Het systeem is uiteindelijk de afgelopen maanden meer dan 16.000 keer geraadpleegd. De artsen in de andere ziekenhuizen hebben hierdoor de patiënten van het MC Slotervaart kunnen ontvangen. Tot februari 2019 heeft het Zilveren Kruis dit betaald. Nu betalen wij de kosten uit de boedel om de zorg niet te hinderen.''

Hoe wordt gewaarborgd dat de arts alleen inzage heeft in de informatie die relevant is voor de behandeling?
De Groot: "Er worden loggegevens bijgehouden zodat altijd zichtbaar is welke arts wanneer naar welk dossier heeft gekeken. Daarnaast hebben er audits plaatsgevonden. Onze privacy-specialist is bij alle ziekenhuizen langsgegaan om te controleren of de artsen handelden conform het protocol."

Wat gebeurt er in de toekomst met het inlogsysteem en deze dossiers?
Volgens De Groot kijken de meeste artsen eenmalig in het dossier en maken dan een eigen dossier aan en neemt het aantal raadplegingen af. "We moeten echter wel toe naar een definitieve oplossing voor de opslag van de patiëntendossiers. Op grond van de Wet Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO) dienen medische dossiers namelijk 15 jaar te worden bewaard. Vanaf 1 januari 2020 wordt de bewaartermijn verlengd naar 20 jaar. Met financiële steun van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wordt gewerkt aan een oplossing voor de dossiers van het MC Slotervaart. Waarschijnlijk zullen de dossiers worden overgedragen aan een ander ziekenhuis die de dossiers kan bewaren.

Meteen na het faillissement vroegen vierduizend mensen hun dossier op. Normaal waren dit er vier per week.
Marc van Zanten

Zijn er ook veel patiënten die hebben verzocht om inzage van hun patiëntendossier?
Van Zanten: ''Meteen na het faillissement vroegen vierduizend mensen hun dossier op. Dat gaf logistieke problemen. Normaal waren dit er vier per week. Dat was een heel grote uitdaging.''

De AVG opent in artikel 23 de mogelijkheid de rechten van betrokkenen te beperken. Zou de Nederlandse wetgever een 'faillissementsexceptie' in de Uitvoeringswet AVG moeten opnemen met betrekking tot (bijvoorbeeld) het inzagerecht?
De Groot: ''Ik denk niet dat dat de oplossing is. Aan dergelijke belangrijke rechten moet je niet willen tornen. Er zouden wel financiële middelen beschikbaar moeten zijn vanuit de overheid om aan rechten van de betrokkenen te kunnen voldoen. Nu hebben we alles in de lucht kunnen houden, maar bij kleinere boedels kan dit echt problemen veroorzaken."

Zijn er in het kader van het faillissement van het MC Slotervaart nog privacygerelateerde vraagstukken waarop op dit moment nog geen antwoord is?
''Privacyregelgeving bemoeilijkt de eventuele overdracht van de patiëntendossiers aan een ander ziekenhuis om te kunnen voldoen aan de bewaarplicht. Dit kan namelijk niet zonder toestemming van de patiënten." Aldus De Groot. Daaraan voegt Van Zanten toe dat zij beiden hierover nog overleg zullen hebben met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).

Wat is tot op heden de rol van de AP geweest in dit faillissement?
Van Zanten legt uit dat de AP een formele toezichthouder is en geen advies geeft. "Toch zou het heel fijn zijn als de AP meekijkt en niet alleen formeel beoordeelt. Bijvoorbeeld bij het hiervoor genoemde voorbeeld van de overdracht van de geriatrische praktijk zou het fijn geweest zijn als we overleg hadden kunnen voeren met de AP. Het ging hier om mensenlevens.'' De Groot geeft aan dat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) wel betrokken was bij het faillissement. "Er was elke dag een accountmanager van het IGJ aanwezig in het ziekenhuis. De IGJ geeft ook geen advies maar wist wel wat er speelde. Ook met andere toezichthouders, zoals de NZa, is constructief samengewerkt."

Wat kunnen we leren van dit faillissement voor de toekomst?
Bij het aangaan van de geneeskundige behandelovereenkomst tussen het ziekenhuis en de patiënt zou al rekening moeten worden gehouden met een eventueel faillissement, vindt Van Zanten. "Hiermee kan bijvoorbeeld worden voorkomen dat voor de overdracht van medische dossiers in het kader van een faillissement toestemming is vereist." De Groot ziet hierbij een rol voor de wetgever weggelegd. ''De wetgever zou in de WGBO kunnen opnemen dat hulpverleners verplicht in de geneeskundige behandelovereenkomst de gevolgen van een faillissement dienen te behandelen." Zij voegt daaraan toe: "De AVG bevat open normen. We zijn heel zorgvuldig te werk gegaan omdat de wet nieuw is en we graag aan de veilige kant gaan zitten. Dit zal in de toekomst moeten veranderen. Dan zullen de kaders duidelijker moeten worden zodat je weet waar je op moet letten. Hierin zien wij ook zeker een rol weggelegd voor de toezichthouders, zoals het IGJ en de AP.''

De Groot benoemt verder dat het delen van informatie tussen verschillende partijen erg belangrijk is tijdens het afwikkelen van een faillissement. "We hadden achteraf graag direct een langer en uitgebreider gesprek met de IGJ gevoerd. Een ziekenhuis is een kaartenhuis. Als de Intensive Care dicht gaat, kun je ook geen spoedeisende hulp meer verlenen en dat kan betekenen dat een heel ziekenhuis binnen vier uur dicht moet. Wij denken dat het IGJ met haar kennis bepaalde risico's beter had kunnen inschatten."

Daarnaast pleit Van Zanten bij een (dreigend) faillissement van een ziekenhuis voor het sturen op een pre-pack. "Door de enorme mediaexposure rondom dit faillissement ontstond er veel onrust bij patiënten. Met de pre-packmethode kan een faillissement in stilte worden voorbereid, zodat de schade die een faillissement veroorzaakt zoveel mogelijk kan worden beperkt. Enige weken rust om in stilte naar een oplossing te werken, is veel beter."

Lees ook:
'Privacytoezichthouders zijn zich bewust van de problemen, handhaving zal snel volgen' – interview met EDPO-oprichter Jane Murphy over de AVG en organisaties buiten de EER

Juristen

Portret vanMarlous Groot
Marlous de Groot
Partner
Amsterdam
Portret vanMarc Zanten
Marc van Zanten
Partner
Amsterdam
Kimberly Friesen
Sanne Knopper
Toon meer Toon minder