Leveringsproblemen en het Coronavirus, overmacht of niet?

Steeds meer bedrijven komen in de problemen door het COVID-19-virus, zoals het Coronavirus officieel luidt. Het Coronavirus zorgt er onder andere voor dat de productie in en het transport van goederen uit China op een laag pitje staat. Onlangs werd bekend dat Coolblue om deze redenen de prijzen in haar webshop heeft verhoogd en dat Blokker niet al haar producten geleverd krijgt. Ook Action en diverse supermarkten kampen met vergelijkbare problemen. Nu is het Coronavirus ook in Nederland geconstateerd, zodat de gevolgen mogelijk nog meer merkbaar worden.

Kunnen bedrijven zoals de leveranciers van Coolblue, Blokker en Action zich met succes beroepen op overmacht? Of kunnen zij wellicht claims tegemoet zien wegens het niet-nakomen van contractuele verplichtingen?

Wat houdt overmacht in?

Volgens de wet ziet overmacht op een gebeurtenis die het nakomen van afspraken onmogelijk maakt. Deze gebeurtenis moet buiten de macht van (in dit voorbeeld) de leverancier liggen en ook niet voor zijn rekening komen. Een beroep op overmacht moet altijd beoordeeld worden aan de hand van de specifieke omstandigheden van het geval. 

Het is niet ongebruikelijk om in overeenkomsten of algemene voorwaarden een definitie van overmacht op te nemen. Dat is ook toegestaan. Op deze manier is het mogelijk de term “overmacht” te beperken of te verruimen. Epidemieën kunnen in een overeenkomst specifiek als overmacht zijn bestempeld. Het is daarom belangrijk om altijd de overeenkomst er op na te slaan.

Ook zonder specifieke afspraken over epidemieën zijn er diverse aanknopingspunten om het Coronavirus als een overmachtsituatie te beschouwen:

•  De China Council for the Promotion of International Trade heeft het Coronavirus aangemerkt als overmacht voor Chinese contractspartijen;
•  Er zijn uitspraken van Nederlandse rechters over andere epidemieën, zoals de vogelgriep, waarin een beroep op overmacht werd gehonoreerd;
•  In het algemeen ligt een epidemie buiten de invloedsfeer van de contractspartijen en zijn ze ook niet te voorzien. 

Hoewel dit sterke aanknopingspunten zijn, kan niet een algemeen oordeel worden gegeven over de vraag of bij het Coronavirus altijd sprake is van overmacht.

Zo is altijd van belang om na te gaan wat de oorzaak van het niet-nakomen van afspraken is. Er kan bijvoorbeeld onderscheid gemaakt worden tussen een overheidsmaatregel die verband houdt met het Coronavirus (‘er mag geen transport plaatsvinden van specifieke goederen via de lucht’) en het stilvallen van een fabriek vanwege ziekte van personeel. Het is de vraag of de directe oorzaak van het niet-nakomen van afspraken onder de definitie van overmacht valt of niet.

Ook is van belang of er redelijke alternatieven mogelijk zijn. Indien transport via de lucht niet (meer) mogelijk is, hoeft dat nog niet te betekenen dat transport niet op een andere wijze kan plaatsvinden. Dit zijn omstandigheden die maken dat in het ene geval wél sprake kan zijn van overmacht en in het andere geval niet. 

Gevolgen van overmacht

Het gevolg van een geslaagd beroep op overmacht is dat er geen nakoming kan worden geëist en dat er in beginsel geen schadevergoeding verschuldigd is. Het kan ook zijn dat een partij het recht heeft om deelleveringen te versturen en/of om prijsverhogingen door te voeren. Dat hangt echter af van de gemaakte afspraken.

In het algemeen heeft de wederpartij in deze situatie in beginsel de bevoegdheid de overeenkomst te beëindigen. Dit zal ervan afhangen of de tekortkoming voldoende ernstig is om deze beëindiging te rechtvaardigen. Ook kan het zijn dat de wederpartij bevoegd is de producten elders te bestellen. Uiteraard is dit ook afhankelijk van hetgeen partijen hierover hebben afgesproken in de overeenkomst. 

Conclusie

Voor zover bekend is er nog geen rechterlijk oordeel over de vraag of het Coronavirus als overmacht  kan worden beschouwd. Mocht dit in een zaak aan de orde komen dan zal de rechter hierover een oordeel geven op basis van alle specifieke omstandigheden van het geval. Het gaat daarbij zowel om de feitelijke omstandigheden als de juridische afspraken die partijen hebben gemaakt. 

Om die reden is het in een dergelijke situatie belangrijk om de contractuele afspraken er goed op na te slaan en te achterhalen wat de precieze oorzaak van het niet-nakomen van afspraken is. 

Voor de toekomst is van belang om een duidelijke definitie van overmacht op te nemen in de overeenkomst en/of algemene voorwaarden. Ook is het belangrijk om de gevolgen van overmacht helder te formuleren om discussie te voorkomen. Partijen weten op deze manier waar ze aan toe zijn.